تولد و کودکی امام حسن (ع ) فرزند امیر مؤمنانعلی بن ابیطالب و مادرش مهتر زنان فاطمه زهرا دختر پیامبر خدا (ص ) است . امامحسن (ع ) در شب نیمه ماه رمضان سال سوم هجرت در مدینه تولد یافت . وی نخستینپسری بود که خداوند متعال به خانواده علی و فاطمه عنایت کرد. رسول اکرم (ص ) بلا فاصله پس از ولادتش ، او را گرفت و در گوش چپش اقامهگفت . سپس برای او بارگوسفندی قربانی کرد، سرش را تراشید و هموزن موی سرش - که یک درم و چیزی افزونبود - نقره به مستمندان داد. پیامبر (ص ) دستور داد تاسرش را عطر آگین کنند واز آن هنگام آیین عقیقه و صدقه دادن به هموزن موی سرنوزاد سنت شد. این نوزادرا " حسن " نام داد و این نام در جاهلیت سابقه نداشت . کنیه او را ابومحمد نهادو این تنها کنیه اوست . لقب های او سبط، سید، زکی ، مجتبی است که از همهمعروفتر "مجتبی " می باشد. پیامبر اکرم (ص ) به حسن و برادرش حسین علاقهخاصی داشت و بارها می فرمودکه حسن و حسین فرزندان منند و به پاس همین سخنعلی به سایر فرزندان خودمی فرمود : " شما فرزندان من هستید و حسن و حسینفرزندان پیغمبر خدایند ". امام حسن هفت سال و خرده ای زمان جد بزرگوارش را درکنمود و در آغوشمهر آن حضرت بسر برد و پس از رحلت پیامبر (ص ) که با رحلت حضرتفاطمه دوماه یا سه ماه بیشتر فاصله نداشت ، تحت تربیت پدر بزرگوار خود قرارگرفت . امام حسن (ع ) پس از شهادت پدر بزرگوار خود به امر خدا و طبق وصیت آنحضرت ، به امامت رسید و مقام خلافت ظاهری را نیز اشغال کرد، و نزدیک به ششماه به اداره امور مسلمین پرداخت . در این مدت ، معاویه که دشمن سرسخت علی (ع ) و خاندان او بود و سالها به طمع خلافت ( در آغاز به بهانه خونخواهی عثمان و درآخر آشکارا به طلب خلافت ) جنگیده بود، به عراق که مقر خلافت امام حسن (ع ) بودلشکر کشید و جنگ آغاز کرد. ما دراین باره کمی بعد تر سخن خواهیم گفت . امامحسن (ع ) از جهت منظر و اخلاق و پیکر و بزرگواری به رسول اکرم (ص) بسیار مانندبود. وصف کنندگان آن حضرت او را چنین توصیف کرده اند: " دارای رخساری سفیدآمیخته به اندکی سرخی ، چشمانی سیاه ، گونه ای هموار،محاسنی انبوه ،گیسوانی مجعد و پر، گردنی سیمگون ، اندامی متناسب ، شانه یی عریض ،استخوانی درشت ، میانی باریک ، قدی میانه ، نه چندان بلند و نه چندان کوتاه . سیمایی نمکین و چهره ای در شمار زیباترین و جذاب ترین چهره ها ". ابن سعدگفته است که " حسن و حسین به ریگ سیاه ، خضاب می کردند "